استاندارد ایمنی ماشین آلات و راهنمای ارزیابی ریسک ISO 12100 چیست؟

1.0مروری بر ISO 12100:2010 – اصول اساسی طراحی ایمنی ماشین آلات

استاندارد ISO 12100:2010 (معادل استاندارد ISO 12100:2010 مصوب ANSI در ایالات متحده) یک استاندارد ایمنی نوع A شناخته شده بین‌المللی است که برای هدایت طراحی ماشین‌آلات به سمت ایمنی ذاتی در نظر گرفته شده است. این استاندارد، اصطلاحات، اصول و روش‌شناسی اساسی مورد نیاز برای دستیابی به ایمنی در ماشین‌آلات را تعریف می‌کند و برای فرآیند مدیریت ریسک برای همه ماشین‌آلات صنعتی قابل اجرا است.

1.1عناصر اصلی استاندارد شامل موارد زیر است:

• اصول ارزیابی ریسک:این استاندارد بر اساس تجربیات مربوط به طراحی، استفاده، حوادث و خطرات مرتبط با ماشین‌آلات، اصول شناسایی خطر، تخمین ریسک و ارزیابی ریسک را تشریح می‌کند.
• مدیریت چرخه عمر:این استاندارد فرآیند شناسایی خطرات و ارزیابی ریسک‌ها را در کل چرخه عمر ماشین‌آلات، شامل مراحل طراحی، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری، مشخص می‌کند.
• اقدامات کاهش ریسک:این استاندارد، رویه‌هایی را برای حذف خطرات یا کاهش ریسک‌ها به سطح قابل قبول از طریق اقدامات طراحی ذاتاً ایمن، وسایل حفاظتی و ایمنی و ارائه اطلاعات کاربر، تجویز می‌کند.
• مستندسازی و اعتبارسنجی:راهنمایی‌های خاصی برای ثبت و تأیید فرآیندهای ارزیابی ریسک و کاهش ریسک ارائه شده است تا از انطباق و قابلیت ردیابی اطمینان حاصل شود.
• پایه و اساس سیستم استانداردها:استاندارد ISO 12100:2010 به عنوان چارچوب اساسی برای توسعه استانداردهای نوع B (الزامات ایمنی عمومی) و نوع C (الزامات ایمنی خاص ماشین) عمل می‌کند.

برای تولیدکنندگان، نصاب‌ها و کارفرمایانی که قصد دارند با مقررات قانونی فعلی مطابقت داشته باشند و ایمنی اپراتور را حفظ کنند، درک و اجرای الزامات ISO 12100:2010 گامی حیاتی در جهت تضمین ایمنی تجهیزات و پاسخگویی نظارتی است.

1.2دانلود منابع

1.3EN-ISO-12100- جریان ارزیابی ریسک و کاهش ریسک

2.0چرا از ایزو ۱۲۱۰۰ استفاده کنیم؟

دلایل اصلی پذیرش ISO 12100 عبارتند از:

• افزایش ایمنی ذاتی ماشین‌آلات و کاهش ریسک عملیاتی
• برآورده کردن الزامات قانونی بین‌المللی، نشان CE یا سایر مقررات دسترسی به بازار
• استانداردسازی فرآیند ارزیابی ریسک برای کاهش هزینه‌های مربوط به مسئولیت و حوادث
• کمک به تولیدکنندگان و طراحان در شناسایی و مدیریت سیستماتیک خطرات مرتبط با ماشین‌آلات
• بهبود عملکرد ایمنی و قابلیت ردیابی در سناریوهای پیچیده و بسیار خودکار تجهیزات

به طور خاص، برای ماشین آلات دقیق و سیستم های خودکار، شناسایی به موقع خطرات احتمالی و اقدامات اصلاحی برای حفاظت از پرسنل و اموال ضروری است.

3.0چه کسانی باید از استاندارد ISO 12100 استفاده کنند؟

استاندارد ISO 12100 برای نقش‌ها و سازمان‌های زیر مرتبط است:

• مهندسان مکانیک و سازندگان ماشین آلات
• طراحان ماشین، توسعه‌دهندگان و یکپارچه‌سازان سیستم‌های اتوماسیون
• متخصصان ایمنی، محیط زیست، بهداشت (EHS) و مدیریت ریسک
• خریداران، کاربران و نصابان تجهیزات صنعتی
• کارفرمایان (برای اطمینان از رعایت مقررات ایمنی شغلی)

این استاندارد در کنار استانداردهای هماهنگ مانند ... کار می‌کند. استاندارد EN ISO 13849 (ایمنی سیستم‌های کنترل) و EN IEC 62061 (ایمنی عملکردی)، چارچوب اساسی برای رعایت ایمنی ماشین‌آلات را تشکیل می‌دهد و به عنوان مرجع فنی کلیدی برای برآورده کردن دستورالعمل ماشین‌آلات اتحادیه اروپا و مقررات جدید ماشین‌آلات عمل می‌کند.

4.0مسئولیت‌های قانونی کارفرمایان

برای کارفرمایانی که از ماشین‌آلات صنعتی استفاده یا آنها را نصب می‌کنند، انجام ارزیابی ریسک نه تنها یک الزام فنی است، بلکه یک تعهد قانونی نیز می‌باشد. مقررات ایمنی شغلی در کشورهای مختلف، همراه با دستورالعمل‌های بین‌المللی ایمنی ماشین‌آلات، ارزیابی سیستماتیک ریسک را قبل از راه‌اندازی تجهیزات یا هر زمان که تغییراتی در ماشین‌آلات یا عملکرد آنها ایجاد می‌شود، الزامی می‌کند.

5.0ارزیابی ریسک شامل چه مواردی می‌شود؟

طبق استاندارد ملی آمریکا/ایزو ۱۲۱۰۰:۲۰۱۲یک ارزیابی ریسک جامع معمولاً شامل عناصر زیر است:

تعیین محدودیت‌های ماشین‌آلات:شرایط عملیاتی، روش‌های استفاده، پرسنل درگیر، عوامل محیطی و ویژگی‌های محصول را در کل چرخه عمر ماشین‌آلات تعریف کنید.

شناسایی خطر:تمام منابع خطرات، موقعیت‌های خطرناک یا رویدادهای خطرناکی که ممکن است در طول مراحل حمل و نقل، نصب، راه‌اندازی، بهره‌برداری، نگهداری و از رده خارج کردن رخ دهند و منطقاً قابل پیش‌بینی باشند را شناسایی کنید.

تحلیل و ارزیابی ریسک

• شدت آسیب احتمالی و تعداد افراد در معرض خطر را ارزیابی کنید
• احتمال و فراوانی مواجهه با هر خطر شناسایی شده را تعیین کنید
• ارزیابی سطح ریسک و تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا اقدامات کاهش ریسک بیشتری لازم است یا خیر

استراتژی‌های کاهش ریسک:اقدامات طراحی ذاتاً ایمن را اجرا کنید، وسایل حفاظتی اضافه کنید و در صورت وجود خطرات احتمالی، هشدارها و اطلاعات کاربر را به عنوان اقدامات تکمیلی ارائه دهید. اطمینان حاصل کنید که این اقدامات به درستی مستندسازی و اعتبارسنجی شده‌اند تا اثربخشی آنها تأیید شود.

اهمیت ارزیابی ریسک:انجام ارزیابی‌های سیستماتیک ریسک نه تنها ایمنی کارگران را افزایش داده و مسئولیت‌های قانونی را کاهش می‌دهد، بلکه زمان از کارافتادگی تجهیزات ناشی از خرابی‌ها را نیز به حداقل می‌رساند و تداوم تولید و کارایی عملیاتی را تضمین می‌کند.

6.0پنج مرحله ارزیابی ریسک (بر اساس استاندارد EN ISO 12100)

• شناسایی خطر:برای شناسایی منابع بالقوه خطرات مکانیکی، الکتریکی، حرارتی و سایر خطرات، محل کار و فرآیندهای عملیاتی را بازرسی کنید. با مراجعه به دفترچه‌های راهنمای سازنده و سوابق حوادث، محدودیت‌های عملیاتی دستگاه را ارزیابی کنید.
• ارزیابی ریسک:تجزیه و تحلیل کنید که چگونه، چه زمانی، کجا و با چه تناوبی کارگران ممکن است در معرض هر خطر قرار گیرند. از یک ماتریس ریسک برای تعیین سطح ریسک هر خطر شناسایی شده، از جمله خطرات باقیمانده، استفاده کنید.
• ایجاد اقدامات کنترلی:بر اساس سطح ریسک، سیستم‌های کنترلی مؤثر یا استراتژی‌های حفاظتی را برای اطمینان از ایمنی پرسنل، تجهیزات و محیط زیست پیاده‌سازی کنید.
• مستندسازی نتایج:کل فرآیند ارزیابی، شامل ریسک‌های شناسایی‌شده و اقدامات کاهش ریسک مربوطه، را ثبت کنید تا یک سابقه ارزیابی ریسک قابل ردیابی ایجاد شود.
• بررسی و به‌روزرسانی:به صورت دوره‌ای اثربخشی اقدامات اجرا شده را بررسی کنید. در صورت نیاز، ارزیابی ریسک را به‌روزرسانی کنید - به خصوص در موارد راه‌اندازی تجهیزات، اصلاحات ساختاری یا تغییرات در عملیات.

7.0ایزو ۱۲۱۰۰ و ارزیابی ریسک

ایزو ۱۲۱۰۰:۲۰۱۰ جایگزین می‌کند ایزو ۱۲۱۰۰-۱:۲۰۰۳, ایزو ۱۲۱۰۰-۲:۲۰۰۳، و ایزو ۱۴۱۲۱:۲۰۰۷و آنها را در یک استاندارد بین‌المللی واحد ادغام می‌کند.

این یک رویکرد سیستماتیک برای کمک به طراحان در تعیین محدودیت‌های ماشین‌آلات و ارزیابی طیف وسیعی از خطرات - از جمله برش، له شدن، شوک الکتریکی و خستگی - و همچنین منابع آنها، مانند نقص تجهیزات یا خطای انسانی، ارائه می‌دهد.

استاندارد ISO 12100 به عنوان یک استاندارد عمومی شناخته شده جهانی برای ایمنی ماشین آلات، با الزامات قانونی در بسیاری از کشورها مطابقت دارد و به ویژه برای طراحان ماشین آلات و تولیدکنندگان تجهیزات قابل اجرا است.

8.0ISO 12100 در مقابل ANSI B11.0 - تفاوت‌ها و معادل‌های بین استانداردهای ISO و ANSI

قبل از اجرای شیوه‌های ایمنی ماشین‌آلات، تولیدکنندگان باید استانداردهای ایمنی قابل اجرا را شناسایی کنند. ایزو ۱۲۱۰۰:۲۰۱۰ (بین‌المللی) و ANSI B11.0-2010 (آمریکای شمالی) در رویکردهای خود برای ارزیابی ریسک بسیار همسو هستند، اما در دامنه و اصطلاحات متفاوتند.

8.1دامنه کاربرد

• ایزو ۱۲۱۰۰: در درجه اول برای تولیدکنندگان تجهیزات اصلی (OEM) در نظر گرفته شده است و بر شناسایی و کنترل ریسک در مرحله طراحی ماشین آلات تمرکز دارد.
• ANSI B11.0: در مورد ماشین‌آلات برقی جدید، بازسازی‌شده یا اصلاح‌شده اعمال می‌شود. این استاندارد محدود به تولیدکنندگان نیست و شامل کاربران نهایی نیز می‌شود. این استاندارد معمولاً ماشین‌آلاتی را پوشش می‌دهد که برای استفاده دستی در نظر گرفته نشده‌اند و برای فرآیندهای شکل‌دهی شامل فلزات یا سایر مواد، مانند برش، پانچ، پرس، پردازش الکتریکی یا ترکیبی از آنها استفاده می‌شوند.

8.2تفاوت‌های اصطلاحی

از آنجایی که ANSI B11.0 هم تولیدکنندگان و هم کاربران نهایی را مخاطب قرار می‌دهد، ممکن است شامل اصطلاحات یا راهنمایی‌های خاصی باشد که معادل مستقیمی در استانداردهای ISO ندارند.

8.3ثبات در اصول ارزیابی ریسک

علیرغم تفاوت در عبارت‌بندی و ساختار، هر دو استاندارد اساساً در شناسایی خطر، فرآیندهای ارزیابی ریسک و الزامات مستندسازی همسو هستند.
ANSI B11.0 روشی هماهنگ با استانداردهای ISO و EN را اتخاذ می‌کند که بر ارزیابی ریسک به عنوان عنصر اصلی برای کنترل خطر و دستیابی به سطوح ریسک قابل قبول تأکید دارد.

8.4ادغام استاندارد

ANSI B11.0 شامل عناصری از:

• بخش‌های ۱ و ۲ استاندارد ANSI/ISO 12100
• ایزو ۱۴۱۲۱(اکنون کاملاً در ISO 12100 ادغام شده است)
• استانداردهای ملی مرتبط مختلف ایالات متحده

تولیدکنندگانی که با ANSI B11.0 مطابقت دارند، عموماً الزامات ISO 12100 را نیز برآورده می‌کنند.

8.5کاربرد جهانی و معادل‌سازی استانداردها

• ماشین آلات طراحی شده مطابق با ANSI B11.0معمولاً می‌تواند به اروپا یا سایر مناطق مطابق با ISO صادر شود، زیرا الزامات ... را برآورده می‌کند. ایزو ۱۲۱۰۰ یا استاندارد EN ISO 12100.
• به طور مشابه، ماشین‌هایی که بر اساس ISO 12100 توسعه یافته‌اند معمولاً در بازار آمریکای شمالی پذیرفته می‌شوند.
• هر دو استاندارد از شناخت گسترده بین‌المللی برخوردارند و پایه و اساس انطباق مشترکی را فراهم می‌کنند که از تجارت جهانی ماشین‌آلات صنعتی پشتیبانی می‌کند.

مراجع:

us.idec.com/RD/safety/law/iso-iec/iso12100

blog.ansi.org/ansi-iso-12100-2012-machine-safety-risk-assessments/